Okunması Gereken Bir Eser

Geçtiğimiz günlerde Yaşar Alparslan ve Doç. Dr. Emin Toroğlu Hocalarım tarafından baskıya hazırlanan, Kasım 2015 tarihinde Öncü Basımevi tarafından basılan, İSKUR Tekstil Enerji Tic. ve San. AŞ’nin bir kültür hizmeti olarak dağıtılan; “1914 Yılı Maraş Kazası” isimli kitabı yeniden okudum.

Kitabın arka sayfasında kitap çalışmasına nasıl başlandığı Yaşar Alparslan Hocamız tarafından detaylıca anlatılmıştır. Bu güzel eseri bizlere kazandıran Kadir Kurtul Beyefendiye, Yaşar Alparslan ve Doç. Dr. Emin Toroğlu Hocalarımıza şahsım ve memleketim adına teşekkürlerimi sunuyorum. Allah bu üç güzel insandan da razı olsun.

Kitabın Takdim bölümü 29 sahife. Bu bölüm Yaşar Alparslan Hocamıza ait. Burada; 1914 yılındaki Maraş ve Maraş’ta yaşayan ahalinin örf ve adetleri, inançları, ibadethaneleri, âlimleri, giyimleri, kuşamları, yedikleri, içtikleri, meslekleri, iklimi, bitki örtüsü, nehirleri, dağları, bağları, ziraatı, zanaatları, evleri, konakları, düğün adetleri başta olmak üzere ‘her bir şeyleri’ en ince detayına kadar anlatılmıştır. Bence kitabın tamamı, olmazsa şiir tadındaki ‘Takdim’ bölümü her Maraşlıya okutulmalıdır.

Okuyucularımın büyük bir bölümü bu kitapta anlatılanları bilse de gençlerimizin 100 yıl önce bu topraklarda yaşayan ecdatlarını daha yakından tanımaları, örf ve adetlerini daha iyi bellemeleri maksadıyla ve Yaşar Alparslan Hocamın izniyle bu haftaki köşemi bu değerli çalışmaya ayırdım. Kitaptan köşeme taşıdıklarım:

Maraş halkı dindardır. Hatta taassup derecesinde dindardır. Sazın içerisinde şeytan arayacak kadar dindardır. Oynarken elini kaldıranın nikâhının düştüğüne inanacak kadar dindardır. Onun için milli vasfı aşırı derecede törpülenmiştir. Dini vasfı taassup derecesindedir. Kâmilen hepsi amelde Hanefi’dir. Akaitte Masturi’dir. Müslümanlığı Türk karakterdedir.

Yirminci Asır başında Maraş’ta aileler iç disipline, kendine özgü eğitim sistemine, değerlere sahipse asildir. Asil aile, asil aileye kız verir, kız alır. Maraşlı aileler oğullarını ve kızlarını erken everirler. Güzellik tercih sebebi değildir. Evin oğluna istenilecek kız için ‘kız da güzel değilmiş’ diyenlere; ‘Yüzüne bastık mı sericin?’ diyerek önemli olanın güzellik olmadığına dikkat çekilir. Kız alınır kız verilirken bir mehir kesilir. Bunun birazı paradır. Birazı çapıtdır, yündür. Nişan çamaşırı/dürü yapılır. Oğlan- kız münasebetine yer verilmez.  ‘Gelin binmiş deveye, gör kısmeti nereye’ denir. Nikâh gelin-güvey olunacak vakit yapılır. Düğünlerde kadın erkek yerleri ayrıdır. Düğün eğlencelerinde silah sıkılır. Davetlilere; ‘ekşili et kabağı sulusu ve döğme aşından oluşan velime yemeği’ yedirilir. Maraşlılar evlatlarını erken evlendirirler, niçin mi? İşte sebepleri:

* Evlatlarının mürüvvetini görmek için. Gözü görürken evlatlarına vazifesini yapmak için.

* Kızını hayâlı icaplı büyütür. Eski tabirle eti dolgunlaşır gelin eder. Namırsını koruması için. İlk gördüğü erkekle sonuna kadar yaşaması için. Erkeğine ihanetten korkması için. Farklı yüz görmekten çekinmesi için. Emanettir, ana evinde arızalanıp kalmaması için. Eve lanet yağmaması için. Oğlanın çalkantılı döneminde kötü yola düşmemesi için. Başını bir yere bağlaması için. Dışarı hayatına alışmaması için. Harama hora gitmemesi için. Arkadaşlarına uyarak kötü yollara düşmemesi için.

* Çok çocuk istenir. El âleme karşı gövde gösterisi için. Ailenin varlığını koruması için. Hukukun olmadığı zamanlarda hukuk boşluğunu doldurmak için. Kız çocuğu istenir sığınmak için. Oğlan çocuğu istenir çoğalmak için. Mürüvvet için, varlık için.

* Oğlan kızdan 5- 10 yaş arası büyük olsun istenir. Genç kız sevmesi için. Genç kızdan gönlünün geçmesi için. Kadınının gözüne yaşlı gözükmemesi için. Doğumla çöken kadının erkeğinden yaşlı pozisyona düşmemesi için.

* Ananın babanın eli ayağı tutuyorken evlatlarını evermenin ötesinde onları ayağa kaldırmak için. Çocuklarına yardım için. Onu da ev, iş, sermaye sahibi yapmak için. Kendi haline bırakmamak için.

* Kırılma korkusu, kalkınma ve vatana lazım olur düşüncesi ve ölüde diride lazım olduğu için çok çocuk yaptırmak için. Torun sevmek, zürriyetini görmek için. Çoğaldığını bilmek ve rahat ölmek için.

* Asil yere kız verilir, asil yerden kız alınır, asil kalmak için. Er’in dayıya, kız’ın bibiye çekeceği için. Evlenip kendi yuvasına giden kıza; ‘orası öleceğin yer’ denilir, ailesine bağlanması için. ‘Herifini elinde tutmasını bil’ denilir, boşanmayı düşünmemesi için. ‘Gittiğin yere uy’ denilir,  olur, olmaz her şeye karşı çıkmaması için. İstenir ki aile güçlü olsun, çocuklar analı babalı büyüsün, boşanma/ayrılma olmasın, ailenin şerefine darbe vurulmasın, boşanmanın ayıbıyla yaşanmasın.

* Evlilik bir yastıkta kocamaktır. Güçlü aile güçlü milleti oluşturduğu için. Aile kutsal kabul edilir. Kutsal olduğunu Allah bildirdiği için. Evliliği Allah yazdığı için. Nikâh göklerden indiği için. Allah gücünü artırsın Yaşar Hocam. Kalemin hiç durmasın inşallah…